Historia chromoplastów
Chromolitografia wspiera stereoskopię
Pomysłodawcą chromoplastów był pochodzący z Ingelfingen (Badenia-Wirtembergia) prof. Christian Rumm. Wkrótce po wejściu na rynek autochromów (1907), barwnych fotografii opatentowanych przez braci Lumieré, Rumm wpadł na pomysł przygotowania własnej metody uzyskiwania kolorowych zdjęć przeznaczonych na potrzeby edukacyjne
Planował wydanie serii barwnych zdjęć owadów (motyli, chrząszczy itp), roślin i minerałów przeznaczonych dla studentów. Wyjątkowość tych pomocy naukowych polegać miała nie tylko na ukazaniu ich w naturalnych kolorach, ale także wydanie ich w postaci kart stereoskopowych na papierze. Zdobywająca wielką popularność metoda autochromów braci Lumieré polegała na uzyskaniu barwnych fotografii na płytkach szklanych w postaci diapozytywów, początkowo bez możliwości wykonywania odbitek na papierze. Aby przetestować jakość obrazowania półtonów, Rumm zlecił wykonanie pierwszych zdjęć plenerowych Hansowi Hildenbrandowi, fotografowi ze Stuttgartu. Wiosną 1909 Hilenbrand wykonał zdjęcia stereoskopowym aparatem. Barwne karty drukowane w technice chromolitografii powstały w stuttgardzkiej firmie poligraficznej Augusta Schulera, po czym zaprezentowano je publicznie. Efekt oglądany w stereoskopie okazał się wielce obiecujący i metoda wykonywania barwnych kart stereoskopowych została zarejestrowana w styczniu 1910 roku. W listopadze tego samego roku zarejestrowano znak towarowy CHROMOPLAST.
Kolorowe widoki chromoplastów
Pierwsze trzy serie kolorowych kart stereoskopowych wydano w latach 1910-1911. Każda seria zawierała 12 kart. Zdjęcia wykonał Hans Hildenbrand. Seria pierwsza (numery 1-12) ukazywała kwiaty i krajobrazy. Seria druga (Numery 13-24) zawierała zdjęcia jeziora Garda (północne Włochy), obrazy zimowej Szwabii, oraz słynną Palmiarnię we Frankfurcie. W serii trzeciej (numery 25-36) ukazano zachodnie Dolomity, a także szkółki kwiatów w Stuttgarcie.
Niestety, w stereokartach oglądanych w najpopularniejszym wówczas na świecie stereoskopie ręcznym firmy Art Holmes (Oliver Wendell Holmes, USA), pojawiły się interferencje siatki drukarskiej. Soczewki stereoskopu zanadto powiększały obraz i punkty rastra, z których składał się wydrukowany obraz, stawały się przyczyną interferencji. Rumm zaprojektował więc własny model stereoskopu, w którym w miejsce powiększających soczewek, wprowadził płaskie klinowe. Nowy model stereoskopu zarejestrował jako model użytkowy w listopadzie 1910 roku pod nazwą ISOSTEREO. Produkcją zajęła się firma Georges Carette & Co., znany producent zabawek (w tym także latarni magicznych itp).
We wrześniu 1911 roku na potrzeby produkcji chromoplastów powstała w Stuttgarcie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą Farbenphotographische Gesellschaft m.b.H. (FphG). Udziałowcami firmy byli Herman Schober, właściciel księgarni, Karl i Alfred Wacker, właściciele firmy drukarskiej Belser-Verlags (drukowala m.in kolorowe ilustracje książkowe i widokówki) oraz August Schuler, właściciel wspomnianej wcześniej drukarni ze Stuttgartu.
W związku z powstaniem nowej firmy, przeprowadzono pewne modyfikacje. Zmieniono zapis numerów serii z rzymskich na arabskie. Liczba zdjęć w serii zmiejszyła się z dwunastu do sześciu. Do 1919 roku liczba serii wzrosła do 53. W tym czasie wydrukowano 24 dodatkowe karty bez numeracji serii.
Chromoplasty i przestępca matrymonialny
W 1916 roku obrót chromoplastami został przejęty przez Jacobs&Kosmehl, berlińską spółkę specjalizującą się w barwnej fotografii. Firma z Berlina zajmowała się marketingiem i wysyłką stereoskopowych kart, najpierw pod nazwą Jacobs&Kosmehl, później jako CHROMOPLAST-VERLAG.W 1919 roku FphG, które nadal działało jako niezależne wydawnictwo, zostało przejęte przez firmę Uvachrom GmbH z Monachium. Jednak nadal funkcjonowało w tym samym miejscu, tyle że jako filia wydawnictwa z Monachium. Sam znak towarowy CHROMOPLAST stał się w 1920 roku własnością firmy Jacobs&Kosmehl. Na kartach wydawanych odtąd kart umieszczano jedynie napis CHROMOPLAST, a nowe logo zawierało litery CV (CHROMOPLAST-VERLAG). Do 1926 roku liczba serii wzrosła do 73. Jednak ze względu na slabnący popyt produkcję zakończono.
Współwłaścicielem, a w końcu jedynem właścicielem firmy Jacob&Kosmehl, a więc i marki Chromoplast, stał się Heinrich Klingenberg. Kłopoty finansowe, a w końcu bankructwo doprowadziły berlińskiego kupca do próby samobójczej. Po rozwodzie z żoną, Klingenberg stał się przestępcą matrymonialnym, obiecując różnym kobietom małżeństwo wyciągał od nich pieniądze. W końcu w marcu 1936 roku został aresztowany, skazany i osadzony w więzieniu Hoheneck (Stollberg/Erzebirge w Saksonii). Sprawa własności wydawnictwa Jacobs&Kosmehl stała się w 1938 roku przedmiotem badania przez berliński Sąd Rejestrowy. Prawdopodobnie Klingenberg przestał być wlaścicielem firmy. Wyszedł z więzienia w 1939. Zapasy chromoplastów wyprzedawał prawdopodobnie do końca II wojny światowej, wysyłając je klientom w frmowych kopertach Jacobs&Kosmehl.
(źródła: badania Dietera Lorenza, Hohenpeiisenberg)