Duże kino w domu - projektor Pathé Rex
Jak to się zaczęło
Wprowadzenie przez Pathé na rynek w I poł. lat 20-tych XX wieku amatorskiego formatu filmu 9,5mm stworzyło nowy prężnie rozwijający się segment rynku kinematograficznego. Coraz więcej osób odkrywało uroki domowego kina. Taśma 9,5mm nie tylko pozwoliła na wyświetlanie filmów produkowanych przez profesjonalne wytwórnie (specjalnie przystosowanych do domowego formatu), ale dzięki prostocie sprzętu, umożliwiło rozwój amatorskiej produkcji filmowej. Zazwyczaj były to krótkie filmiki z wakacji, urodzin dzieci, czy uroczystości publicznych (np. parad wojskowych). Jednak niektórzy odkrywając ekscytującą przyjemność tworzenia, pisali własne scenariusze i realizowali amatorskie produkcje, obsadzając w nich członków rodziny i przyjaciół. W Polsce, w jednej z arystokratycznych siedzib, głośne stały się pokazy filmów kręconych przez młodych przedstawicieli rodu i ich przyjaciół z okolicznych dworów.
Nadchodzi król
Aby sprostać rosnącym wymaganiom klientów, którzy chcieli oglądać filmy na sprzęcie dobrej jakości, zaczęto produkować projektory z lepszą optyką, wyposażone w mocniejsze żarówki. Pozwoliło to wyświetlać filmy z większej odległości, co dawało oczywiście większy obraz na ekranie. Pathé Rex (rex – król z łac.) był przystosowany do rolek maksymalnie 100 metrowej długości taśmy filmowej. Pierwszy model projektora 9,5mm z rodziny Pathé-Baby wyświetlał film z rolki o długości jedynie 9 metrów!
Model Pathé Rex, który pojawił się w sprzedaży ok. 1935 roku. W czasopiśmie francuskim Kino Domowe (Cinéma privé, nr 24, październik 1935). Opisano go jako nowy na rynku “super projektor”.
Pathé Rex wśród projektorów 9,5mm należał do kategorii wagi ciężkiej. Wyposażono go w silnik i wentylator, oraz kilka niezbędnych przełączników. Pod “podłogą” projektora znajdował się połączony z opornikiem przełącznik pozwalający na dostosowanie go do napięcia prądu w danej sieci elektrycznej. W przypadku naszego projektora (wersja z fabryki Eumig w Austrii) są to – 110, 150 lub 220V. W instrukcji do modeli produkowanych w Paryżu podane są wartości 110, 125 i 220V. W zależności od wybranego napięcia należało użyć odpowiednich do niego żarówek projektorowych. Do napięcia 110, 125, 150 V można było wybrać żarówkę o mocy 250 lub 400 Wat. Do napięcia 220V pasowała jedynie żarówka o mocy 250 Wat.
Z drugiej strony...
W górnej części podstawy projektora znajdowały się “reprezentacyjne” przełączniki. Przełącznik “do przodu – do tyłu”. Przełącznik “włączony – wyłączony”, a także regulator szybkości przesuwu taśmy.
W górnej części obudowy, obok uchwytu do trzymania projektora, znajduje się owalny otwór, a w nim cztery zakończenia cieniutkich rurek, którymi do odpowiednich, ruchomych części projektora, dostawał się olej używany do smarowania. Niezbędny do bezawaryjnej i cichej pracy urządzenia.
W module latarni oprócz gniazda na żarówkę projektorową, znajduje się ceramiczne gniazdo na “zwykłą” małej mocy żarówkę. Prawdopodobnie lekko oświetlała tył projektora (pomoc dla operatora w czasie projekcji?)
Żarówka znajdowała się w solidnej obudowie z podwójnymi ściankami, które ograniczały nagrzewanie się projektora, co groziłoby poparzeniem.
“Główna” żarówka znajdowała się na platformie, którą dzięki dźwigni wystającej na zewnątrz obudowy, można było w pewnym małym zakresie przesuwać na boki. Przy pomocy pokrętła znajdującego się z boku obudowy można było przytłumić światło padające na taśmę filmową. Obrót pokrętła opuszczał przed żarówkę moduł z grubym matowym szkłem. Ograniczało to ryzyko zbytniego nagrzania taśmy filmowej w czasie, gdy zatrzymywano projekcję, aby przeczytać planszę z napisem. Aby oszczędzić miejsce na taśmie, napisy ograniczano do minimum.
Dzięki dużej jasności żarówki i optyce obiektywu, filmy można było wyświetlać z odległości od 3 do nawet 20 metrów od ekranu. Można było poczuć się niemal jak w normalnym kinie. Projektor był przy tym stabilny i łatwy w obsłudze. W reklamach podkreślano, że “projekcja jest nienaganna, a projektor obsłużyć może każdy”. I tak też było naprawdę.
Paryż, czy Wiedeń?
Pathé Rex produkowano w fabryce Société française du Pathé-Baby w Paryżu (ulica La Fayette pod numerem 20 bis). Projektor oznaczony był metalową tabliczką z nazwą. Jego wymiary to: wys. 43,5cm, dł. 38,5cm, gł. 14cm. Obiektyw Hermagis Paris Magister 1:1.6 F= 50 Nº 283572. Projektory, które produkował Eumig posiadały ten sam typ francuskiego obiektywu, zdarzają się jednak egzemplarze z innymi obiektywami (być może użytymi wtórnie). Co ciekawe, w późniejszym czasie projektory Pathé Rex produkowane były w zakładach austriackiego producenta projektorów EUMIG. Sprzedawane we Francji oznaczano jako imprort z Austrii. Na rynku antykwarycznym pojawiają się czasem modele, które mają inne wymiary (wys. 32cm, dł. 22cm, szer. 14cm). Trudno to wyjaśnić, może to kwestia różnic w technice pomiaru.
Model, który znajduje się w zbiorach KinoHistoria wyprodukowano w Austrii, posiada metalową tabliczkę z napisem:
Pathé Baby
9,5
Rex
IMPORTE D`AUTRICHE
No 8790
Model posiada nietypowy typ ramion do mocowania rolek z filmami. Różni się od tych montowanych w innych znanych modelach Pathé Rex.
Zardzewiały i ponury
Projektor, który znajduje się w zbiorach KinoHistoria, trafił do nas w dość kiepskim stanie. Przeszedł gruntowną renowację. Kilka zdjęć (niestety złej jakości, nie były robione pod kątem publikacji), sprzed remontu i w trakcie pracy, zamieszczamy w galerii poniżej.
